Maciej Majchrzak o książce Kimberly Elam, Siatki, czyli zasady kompozycji typograficznej

Siatki, czyli zasady kompozycji typograficznej to wykład podstawowej wiedzy na temat organizacji treści i przestrzeni przy pomocy siatek modułowych przedstawiony w niezwykle przystępnej formie. Już na okładce mamy pokazane prowadnice wyznaczające layout. Pod tytułem znajduje się krótkie wprowadzenie do treści książki: „Książka Kimberly Elam sięga do bogatego dorobku dwudziestowiecznych projektantów, by wyczerpująco, a zarazem przystępnie pokazać rolę systemu siatek modułowych w typografii. Autorka (…) krok po kroku odsłania tajniki tworzenia dobrej kompozycji, ucząc korzystania z siatek modułowych jako narzędzia dynamicznej komunikacji”.

Za nienachalnie i nienagannie zaprojektowaną stroną tytułową znajdziemy spis treści, a dalej wprowadzenie, które jasno określa rolę kompozycji: „Typografia to nie tylko informacja słowna, ale także tekstura kompozycji. Tworzą ją powstałe z wierszy tekstu prostokąty o różnych odcieniach szarości, a wzajemne relacje wynikające z ich rozmieszczenia decydują o uporządkowaniu i spójności projektu. Ta dwoistość typografii czyni projektanta odpowiedzialnym zarówno za komunikację, jak i kompozycję”.

Prosty projekt typograficzny na siatce składającej się z trzech wierszy i trzech kolumn służy do demonstracji i analizy różnych układów oraz prezentacji typów kompozycji: horyzontalnej, horyzontalno-wertykalnej, diagonalnej, hierarchii typograficznej. Każda z nich została poprzedzona krótkim wstępem teoretycznym. Do każdego rodzaju kompozycji zostały dobrane realne przykłady z historii projektowania graficznego.

Obie publikacje mają charakter podręcznika i są zakorzenione w praktyce dydaktycznej autorki. Będą dobrymi przewodnikami dla początkujących, ale też dla tych, którzy chcą sobie przypomnieć, utrwalić, czy rozwinąć swoją wiedzę w temacie lub nauczyć się czegoś nowego. Książki o geometrii i kompozycji typograficznej będą pomocne nie tylko dla typografów, studentów i dydaktyków projektowania graficznego, ale także mogą być interesujące dla wszystkich zajmujących się kulturą wizualną w teorii i praktyce. Typografia jest planowaniem przestrzeni strony i książki. Dzięki siatkom można ten proces przyspieszyć i zracjonalizować. Omawiane przykłady pochodzą przede wszystkim z dziedziny druku, ale osiągnięcia kompozycyjne w druku są też inspirujące w projektowaniu dynamicznych struktur wyświetlanych na ekranie.

Layout recenzowanych książek jest bardzo przejrzysty: wyraźna nawigacja, konsekwentnie ułożony tekst w dwóch łamach u góry stronicy, a pod tekstem materiał ilustracyjny pomagają w poznawaniu, przeszukiwaniu i przyswajaniu treści. Forma fizyczna zachęca do przeglądania i korzystania: z zewnątrz przyjemna w dotyku tekturka, wkład na lekko sztywnym, przyjemnym, wygładzonym, matowym papierze. Książki dobrze się kartkuje, strony gładko przeskakują pod palcami.

Na Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu rekomendujemy studentom obie książki jako jedne z podstawowych podręczników z nadzieją, że będą trampolina do różnorodnych i nieszablonowych projektów. Takie książki uczą patrzeć i pomagają zrozumieć. Jesteśmy zanurzeni w kulturze pełnej dysharmonii i łamania rytmów, ale warto sięgnąć po wiedzę o proporcjach przynajmniej z ciekawości. Znajomość proporcji może być inspirująca lub elementarna podczas projektowania. Można też zdać się na intuicję. Bringhurst pisze, że „intuicja w takich sprawach to w dużej mierze zakamuflowana pamięć. Sprawdza się całkiem dobrze, gdy jest ćwiczona”. Jestem przekonany, że publikacje Geometria w projektowaniu. Studia z proporcji i kompozycji oraz Siatki, czyli zasady kompozycji typograficznej, podobnie jak inne książki wydane przez d2d, będą dawką inspiracji, motywacji i energii w rozwoju typografii i projektowania w Polsce. 

Przeczytaj też recenzję Macieja Majchrzaka o książce Geometria w projektowaniu


mgr Maciej Majchrzak, as. Wydział Grafiki i Sztuki Mediów
Katedra Projektowania Graficznego
Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu